Contractvormen van de netbeheerder: individueel en collectief
Door transportschaarste is het voor de netbeheerder op veel plekken onmogelijk om nog nieuwe 'firm'-contracten af te sluiten. Dit zijn de standaardcontracten die je gewend bent, waarbij je altijd het volledige vermogen kunt gebruiken.
Toch zijn er nieuwe mogelijkheden om ook op plekken met transportschaarste extra ruimte aan te vragen. Je kunt dan bijvoorbeeld transportcapaciteit krijgen voor de nacht, wanneer het rustig is op het net. Dit kan voor sommige bedrijven net genoeg zijn om te kunnen groeien of verduurzamen. Dit artikel geeft de laatste stand van zaken over contractvormen* weer, voor individuele organisaties en groepen.
*Dit overzicht is gebaseerd op de meest recente gegevens van Autoriteit Consument & Markt (ACM) en de producten- en dienstencatalogus van Netbeheer Nederland.
Type contracten
De netbeheerder sluit een aansluit- en transportovereenkomst (ATO) af met jou als klant. Zo’n contract regelt zaken als het gebruik van de aansluiting, de capaciteit ervan en de tarieven die daarvoor gelden. Dit kan op twee manieren: individueel of collectief.
Bij een individueel contract sluit je zelf rechtstreeks een overeenkomst met de netbeheerder. Dit zijn de ‘oude’ contracten, waarbij je altijd dezelfde capaciteit mocht gebruiken, of de nieuwe met variabele capaciteit.
Nieuw is een groepscontract. Hierbij sluit een groep bedrijven een contract af met afspraken voor meerdere aansluitingen tegelijk.
In dit kennisbankartikel groeperen we de contracten op de volgende manier:
- Alternatieve transportrechten
- Congestiemanagement
- Groepsoplossingen
- Verkenningen en experimenten
Alternatieve transportrechten
In congestiegebieden zijn er nieuwe, flexibele contracten voor individuele aansluitingen. Deze bieden de gebruiker de mogelijkheid om (extra) toegang te krijgen tot het net, onder aanvullende beperkingen of voorwaarden. Ook is het mogelijk om voor bedrijven die al een bestaande aansluiting hebben deze op te plussen met de nieuwe overeenkomsten.
1. Volledig variabel transportrecht (VVTR)
Bij volledig variabel transportrecht krijg je toegang tot het net tot er daadwerkelijk congestie optreedt. Congestie komt niet het gehele jaar voor. Daardoor biedt dit contract de mogelijkheid de vrije ruimte op het net gedurende het jaar goed te benutten. De netbeheerder laat uiterlijk de dag van tevoren weten hoeveel vermogen je de volgende dag mag gebruiken.
Voor wie? Aanvragers van transportcapaciteit in een congestiegebied
Beschikbaar vanaf: 31 januari 2024 (verplicht per 1 februari 2025)
Netbeheerder: Landelijk én regionaal
Tarief: Ongeveer 50% goedkoper dan het standaardtarief
2. Tijdsduurgebonden transportrecht (TDTR, alleen bij TenneT)
Met dit contract heb je recht op transport voor minstens 85% van de uren per jaar. Voor maximaal 15% van de tijd kan TenneT het gebruik beperken. De netbeheerder laat uiterlijk een dag van tevoren weten of je op een bepaald moment geen gebruik kan maken van het transportrecht, omdat er onvoldoende capaciteit beschikbaar is.
Voor wie? Grote verbruikers met flexibele processen, die direct zijn aangesloten op het landelijke hoogspanningsnet van TenneT (>100 MW)
Beschikbaar vanaf: 1 april 2025 (overal uiterlijk 1 oktober 2025)
Netbeheerder: Alleen TenneT
Tarief: Ongeveer 50% goedkoper dan het standaardtarief
3. Tijdsblokgebonden transportrecht (TBTR)
Met dit contract spreek je vaste momenten of blokken af (bijvorbeeld alleen ’s nachts) waarin je stroom mag gebruiken. Veel netbeheerders noemen het daarom ook wel 'blokstroom'. Binnen die blokken mag je het hele jaar elektriciteit gebruiken. Dit kan bijvoorbeeld gunstig zijn voor partijen die 's nachts vrachtwagens willen opladen.
Voor wie? Flexibele gebruikers op het regionale net
Beschikbaar vanaf: 1 april 2025
Netbeheerder: Regionale netbeheerders (onder andere Enexis, Liander, Stedin)
Tarief: Je betaalt alleen voor de afgesproken blokken
Congestiemanagement
De netbeheerder kan ook congestiemanagement toepassen. De aangeslotene stelt dan (tegen een vergoeding) capaciteit beschikbaar voor het verlichten van congestie. Dit kun je individueel of als groep doen.
4. Capaciteitsbeperkingscontract (CBC, individueel of collectief)
Bij een CBC spreek je af dat de netbeheerder het vermogen tijdelijk mag beperken. Het is daarmee een dienst van een aangeslotene aan de netbeheerder. Je ontvangt een vergoeding voor elke afroep. Dit kan voor bij te contracteren vermogen bovenop je huidige vermogen, en als onderdeel van het vermogen dat je al hebt. Voor flexibele bedrijven kan dit daarom een verdienmodel zijn. Transportbeperkingen worden minimaal 1 dag vooraf aangekondigd, om uiterlijk 08.00 uur.
Er zijn op dit moment drie soorten capaciteitsbeperkingscontracten:
- De individuele CBC op afroep
Bij de individuele-CBC doet een grootverbruiker een aanbod om de opwek of afname van elektriciteit tijdelijk te beperken als de netbeheerder daarom vraagt. Als de netbeheerder het aanbod accepteert, gelden de voorwaarden die zijn overeengekomen in het CBC.
- De individuele CBC-tijdsblok
Een alternatief voor afroep is het tijdsblok. De grootverbruiker vermindert de opwek of afname binnen vooraf vastgestelde tijdsblokken als de netbeheerder daarom vraagt
- De groeps-CBC
In een groeps-CBC mogen bedrijven onderling bepalen wie helemaal of gedeeltelijk afschakelt. Dit kan bijvoorbeeld als verschillende bedrijven of verschillende momenten flexibel zijn. Ook tijdsblok-varianten zijn mogelijk. Bij een groeps-CBC moet er minimaal één bedrijf van de groep een individueel CBC hebben.
Voor wie? Grootverbruikers ondanks transportschaarste die meer vermogen willen aanvragen of die zelf flexibel zijn
Beschikbaar vanaf: Beschikbaar
Netbeheerder: alle netbeheerders
Tarief: Regulier tarief + compensatie per afroep
Redispatch
Heb je geen extra ruimte nodig, maar ben je wel flexibel? Dan kun je je flexibiliteit ook aanbieden om congestie helpen tegen te gaan via redispatch. Redispatch is anders dan een CBC omdat je je flexibiliteit niet direct via een contract aanbiedt bij de netbeheerder, maar via een Congestion Service Provider (CSP). Deze biedt de flexibiliteit aan op een doorlopende marktplaats (GOPACS). Dit biedt ook kleinere flexibele partijen de kans om flexibiliteit in te zetten.
Verplichte deelname aan congestiemanagement
Omdat er nog steeds te weinig flexibiliteit aangeboden is om congestie het hoofd te bieden, kan de netbeheerder aansluitingen vanaf 1 MW (GTV) verplichten deel te nemen aan congestiemanagement via bovenstaande contracten.
Groepscontractvormen
Naast individuele contracten zijn er ook manieren om transportcapaciteit samen te organiseren. Dat is interessant voor bedrijven die kunnen samenwerken en flexibiliteit of vraag en aanbod op elkaar kunnen afstemmen, zoals op een bedrijventerrein. Hieronder lees je welke groepscontracten er zijn of in ontwikkeling zijn.
1. Groepstransportovereenkomst (GTO)
Bedrijven gebruiken vaak hun maximale vermogen niet op hetzelfde moment. Daardoor is vaak met beperkte flexibiliteit toch extra vraag of opwek in te passen. Bij een GTO krijgen meerdere grootverbruikers samen een vastgestelde hoeveelheid transportcapaciteit. Die verdelen ze onderling, volgens afspraken binnen de groep.
Het individu behoudt nog wel een individuele aansluitovereenkomst. Binnen een GTO kan een deelnemer toch tijdelijk meer vermogen verbruiken, als de rest van de groep dit toestaat. De groep is samen verantwoordelijk voor overschrijdingen.
Voor wie: Groepen van grootverbruikers
Status: In voorbereiding (ontwerp-codebesluit ACM)
Netbeheerder: Regionaal
Tarief: Volgens standaardtarieven per aansluiting
2. Cable pooling
Bij cable pooling delen meerdere producenten één aansluiting op het net, bijvoorbeeld een zonnepark en een windpark. Zolang de gezamenlijke productie binnen de afgesproken capaciteit blijft, kun je die aansluiting efficiënt gebruiken. Dit werkt vooral goed als de productieprofielen elkaar aanvullen (zoals zon overdag en wind 's nachts).
Voor wie: Producenten met installaties met >100 kVA capaciteit, in elkaars nabijheid
Status: In werking sinds 9 juli 2022
Netbeheerder: Regionaal (verplicht toegestaan)
Tarief: Eén gezamenlijk tarief voor de aansluiting
Verruiming van de regeling
Oorspronkelijk stond in de Elektriciteitswet dat cable pooling alleen mocht voor zonneparken en windparken. De ACM loopt vooruit op de nieuwe Energiewet en maakt de uitbreiding voor andere opwekkers en verbruikers nu al mogelijk. Daardoor kunnen ook andere deelnemers, zoals bedrijven deelnemen. Deze regeling geldt voor maximaal vier partijen die in elkaars nabijheid moeten liggen en een gezamelijke aansluitcapaciteit van minimaal 100 kVA hebben.
3. Gesloten Distributie Systemen (GDS)
Een GDS is een privaat netwerk met één aansluiting op het openbare net. Binnen dat netwerk verdelen bedrijven hun elektriciteit zelf. Je hebt hiervoor een officiële ontheffing nodig van de ACM. Het is dus belangrijk dat je controleert bij de ACM of zo’n ontheffing mogelijk is, voordat je een uitgebreid onderzoek naar deze contractvorm start.
Voor wie: Marktpartijen met een privaat net (bijvoorbeeld campussen of industrieterreinen)
Status: Mogelijk met een ontheffing van de ACM
Netbeheerder: GDS-exploitant
Tarief: Afspraken binnen het GDS zelf
Verkenningen en experimenten
Naast bovenstaande contracten onderzoeken netbeheerders, de ACM en marktpartijen ook nieuwe manieren om slim om te gaan met de volle elektriciteitsnetten. Dit gebeurt via pilots en experimenten. Deze mogen worden uitgevoerd als de netbeheerder meewerkt en het vooraf gemeld wordt bij de ACM. Sommige van deze proefvormen kunnen uiteindelijk leiden tot nieuwe, vaste contracten. Hieronder staan een paar voorbeelden van experimenten die nu lopen.
1. Groepscapaciteitsovereenkomsten
Bij een groepscapaciteitsovereenkomst houdt ieder bedrijf zijn eigen contract, maar er wordt wel een gezamenlijke maximale grens afgesproken voor het hele collectief. De deelnemers moeten er samen voor zorgen dat ze die grens niet overschrijden. Deze vorm is minder ingewikkeld dan een volledige groepstransportovereenkomst (GTO).
2. Energievolumegebonden transportrecht
Netbeheerder Liander test een nieuwe vorm van transportrecht waarbij je per dag een vaste hoeveelheid energie mag afnemen. De netbeheerder bepaalt op welk moment dat gebeurt, afhankelijk van de beschikbare capaciteit. Zo heeft de netbeheerder flexibiliteit, maar weet je als gebruiker wel zeker dat je een bepaald volume kunt gebruiken. Dit is bijvoorbeeld handig als je energie kunt opslaan in een batterij of boiler.
Voor deze proef heeft Liander in december 2024 een ontheffing gekregen. Het experiment loopt vijf jaar en mag ook buiten congestiegebieden worden toegepast.
3. Standaardvergoeding voor congestiemanagement bij hernieuwbare opwek
Voor nieuwe wind- en zonneparken is er een standaardcontract in ontwikkeling. In plaats van maatwerkafspraken over het tijdelijk uitschakelen van opwek, krijgen deze projecten een vaste vergoeding volgens een heldere formule. Dat versnelt de procedure en geeft projectontwikkelaars meer zekerheid vooraf.
Welk contract past bij jou?
Er zijn veel extra opties bijgekomen, en dit aantal neemt nog steeds toe. Het kan hierdoor moeilijk zijn om uit te zoeken welke contract jou ondanks netcongestie toch verder kan helpen.
Welke optie het beste past, hangt af van je situatie. Om welke locatie gaat het, hoeveel flexibiliteit heb je in je processen? Wil je met een groep samenwerken? Je (technisch) adviseur kan je helpen bepalen wat de beste opties zijn in jouw situatie.
