Rollen en verantwoordelijkheden in een energiehub

Een energiehub vormen doe je samen. En samenwerking begint met helderheid over wie wat doet. Bij het opzetten van een energiehub komt veel kijken: verschillende partijen spelen een rol en hebben ieder hun eigen verantwoordelijkheden. 

In dit artikel vind je een overzicht van de belangrijkste betrokken partijen en hun taken. Dit helpt je om jouw rol binnen het proces goed te begrijpen en in te vullen.

De belangrijkste rollen in een energiehub

We zetten de belangrijkste rollen die betrokken zijn bij het opzetten en beheren van een energiehub voor je op een rij. Afhankelijk van de schaal, het type bedrijventerrein en de gekozen organisatievorm komen er in jouw situatie mogelijk nog aanvullende rollen voor, zoals extra adviseurs of andere samenwerkingen.

1. De aanjager

De aanjager neemt meestal het initiatief voor een energiehub. Dit kan een ondernemer, een parkmanager, een gemeenteambtenaar of een andere betrokken partij zijn die het belang van samenwerking inziet. De aanjager ziet kansen en brengt partijen bij elkaar. Vaak is de aanjager ook het aanspreekpunt.

De aanjager trekt de kar, zet het proces in gang en zorgt voor lokale borging van het project. Hierdoor zorgt de aanjager voor vertrouwen en samenwerking. De aanjager hoeft niet degene met alle kennis te zijn. Aanjagers werken vaak samen met adviseurs op het gebied van procesbegeleiding, technische onderbouwing of juridische vraagstukken.

2. De adviseurs

Om van idee naar energiehub te gaan, heb je deskundige adviseurs nodig. Zij zorgen voor inhoudelijke verdieping, begeleiden het proces en bewaken de haalbaarheid en voortgang. Er zijn diverse adviseurs, en niet elk project schakelt ze allemaal in. Hieronder vind je een paar van de meest voorkomende adviesrollen:

• Procesregisseur
  Stuurt het traject, bewaakt de tijdlijn, organiseert bijeenkomsten en houdt alle partijen aangehaakt. Werkt nauw samen met de aanjager en is de spin in het web voor het projectteam.
  
• Technisch adviesbureau of ingenieursbureau
  Voert technische haalbaarheidsstudies uit, stelt capaciteitsmodellen op, adviseert over energieopslag, -opwek, -infrastructuur en koppelkansen. Levert vaak ook de onderbouwing voor de businesscase en subsidieaanvragen.
  
• Juridisch adviseur
  Legt de samenwerking vast door een intentieverklaring, contracten, statuten of andere juridische documenten op te stellen. Draagt bij aan afspraken over eigendom van infrastructuur, risicoverdeling en aansprakelijkheid. Dit is vaak een jurist of notaris.

Niet elk project heeft alle rollen altijd nodig. En heb je een kleiner project, dan kan één partij soms meerdere rollen vervullen. Bij grotere of complexere hubs is vaak een groter team nodig.

3. De bedrijven (deelnemers)

De deelnemende bedrijven vormen de kern van de energiehub. Zonder bedrijven geen hub. Hun rol is:

• Tijdens de vorming van de hub meepraten en -denken
• Data delen over energieverbruik en -opwek
• Meedenken over de technische en economische haalbaarheid
• Investeren in de realisatie van de energiehub, zoals in een procesregisseur of analyse- en ontwerpactiviteiten
• Investeren in gedeelde oplossingen, zoals batterijen of laadinfrastructuur (als die nodig zijn)
• Afspraken maken over gedrag en flexibiliteit (bijvoorbeeld gebruikspatronen)

Door actief bij te dragen aan het proces, nemen bedrijven samen de verantwoordelijkheid voor de energiehub. Daarom is het heel belangrijk dat deze bedrijven bereid zijn om goed samen te werken en transparant te zijn.

4. De gemeente

De gemeente speelt vooral een faciliterende rol bij het vormen van een energiehub. Dit zijn bijvoorbeeld de taken van de gemeente: 

• Beleidsmatige randvoorwaarden creëren
• Meedenken over vergunningsprocedures voor bijvoorbeeld laadpalen, batterijen of andere infrastructuur en deze versnellen
• Duidelijk maken waarom de energiehub nodig of wenselijk is
• Draagvlak creëren bij ondernemers en andere betrokken partijen
• Actief bijdragen aan de (her)ontwikkeling van bedrijventerreinen, en de wensen voor de ruimtelijke ontwikkelingen afstemmen op energiehubs

5. De netbeheerder

De netbeheerder zorgt voor het algemeen beheer van het elektriciteitsnetwerk en speelt een belangrijke rol in het bepalen van de technische vereisten van een energiehub. De netbeheerder:

• Geeft inzicht in transportschaarste en netcapaciteit
• Deelt de benodigde technische gegevens van de netwerkstructuur en capaciteit (bijvoorbeeld voor het vinden van je netburen)
• Ondersteunt bij het beoordelen van de energiehub
• Werkt samen aan flexibele energie-oplossingen, bijvoorbeeld via congestiemanagement en alternatieve contractvormen, waaronder de contracten voor een energiehub
• Afsluiten van individuele en groeps-transportovereenkomsten met bedrijven of een collectief van bedrijven

Voor de netbeheerder zijn veiligheid en leveringszekerheid het belangrijkste. Zij houden toezicht op de grenzen van het elektriciteitsnetwerk.

6. De soft- en hardwareleveranciers

Het technisch hart van een energiehub is het systeem dat de energiestromen meet, monitort en aanstuurt. Hiervoor zijn software en hardware nodig. Samen vormen deze het zogenaamde Energy Management System (EMS).

Wat doet een EMS?

Een EMS zorgt voor realtime inzicht en slimme aansturing van het energieverbruik en -aanbod binnen een hub. Hiermee bewaak je de maximale grenzen van de energiehub. Dit zijn de limieten die afgesproken zijn met de netbeheerder en waarbinnen de deelnemers vrij mogen opereren.

Er zijn twee EMS-niveaus:

• Individueel EMS: regelt het energiegebruik binnen één aansluiting, op bedrijfsniveau.
• Collectief EMS: verbindt meerdere aansluitingen van verschillende bedrijven met elkaar en maakt samenwerking mogelijk.

Een collectief EMS kan verschillende individuele systemen koppelen (modulaire opbouw) of juist alles vanuit één leverancier leveren (solitair ontwerp). Wat het beste past, hangt af van de wensen van de groep.

Leveranciers en hun specialisaties

• ICT-specialisten / dataplatformbeheerders
  Ontwikkelen het platform waarop data samenkomt, algoritmes draaien en dashboards beschikbaar zijn. Zij zorgen dat het EMS slim en veilig functioneert.
• Hardwareleveranciers
  Leveren meetapparatuur, dataloggers, omvormers, energiemeters en gateways. Deze zijn nodig om opwek, opslag en verbruik in kaart te brengen en te kunnen aansturen.

Sommige leveranciers bieden beide, anderen werken in samenwerkingsverbanden. Ook hierbij hangt de keuze af van de wensen van de ondernemers en de grootte van de hub.

Praktijkadvies

Zorg voor een helder functioneel ontwerp voordat je leveranciers selecteert. Stem samen af: wat moet het systeem kunnen? Welke gegevens willen we inzien of aansturen? En wie is verantwoordelijk voor beheer en dataveiligheid?

Bespreek deze vragen ook met je (technisch-)adviseur.

Meer weten?

Een succesvolle energiehub vraagt om duidelijke afspraken en samenwerking tussen alle partijen. Of je nu ondernemer bent, gemeenteambtenaar of netbeheerder: als iedereen hun rol goed pakt, kan er iets moois ontstaan om de toekomstige energie- en bedrijfszekerheid te vergroten. Op dit platform vind je per rol meer verdiepende informatie om je taak goed in te vullen.

Benieuwd wat jouw rol in een energiehub inhoudt? Bekijk dan onze verdiepende artikelen per stakeholder en ontdek welke stappen jij vandaag al kunt zetten.