Case: Hoe de Amsterdamse Haven een collectief EMS implementeerde
- Locatie: Amsterdamse Haven
- Aantal bedrijven: 6 (betrokken bij het C-EMS), 40 bedrijven in totaal op het terrein
- Soort contract: 3 groeps-CBC's, waarvan 1 betrokken bij het C-EMS
- C-EMS live sinds: monitoringssysteem live sinds Q2 2024, C-EMS live vanaf Q4 2024
Energie Coöperatie Amsterdamse Haven (ECAH) heeft succesvol een collectief energiemanagementsysteem (C-EMS), het zogenoemde Energy Hub Platform, opgezet én in gebruik genomen. Hoe bereik je zoiets? Waar moet je op letten? En welke valkuilen kun je beter vermijden? We spraken strategisch adviseur en initiator van het project Reinoud Botman van Port of Amsterdam over de aanpak van ECAH en de lessen die zij leerden.
Wat is ECAH?
De Energiecoöperatie Amsterdamse Haven (ECAH) is een samenwerkingsverband van bedrijven in het havengebied van Amsterdam. De leden van ECAH werken op meerdere manieren samen aan het versnellen van de energietransitie en het omgaan met netcongestie, waaronder als energiehub.
Zo zijn er drie subgebieden in de haven waar groepen bedrijven samenwerken door middel van drie groeps-capaciteitsbeperkende contracten (G-CBC’s) Hiermee kunnen zij flexibiliteit leveren, zodat er meer stroom door dezelfde kabel kan. De aangesloten bedrijven kunnen hun energiestromen op meerdere manieren laten aansturen. Zo zijn er batterijen, laadpleinen een koel-/vrieshuis en zorgen productiebedrijven voor flexibiliteit door hun shifts aan te passen op de piekbelasting in het net. Daarbij is vooral belangrijk dat de bedrijven zélf de regie houden en alleen flexibel zijn in hun stroomverbruik op de momenten die ze zelf aangeven.
Ruim 40 bedrijven op het terrein worden continu gemonitord bij ECAH. Inmiddels zijn 6 van die bedrijven operationeel in het C-EMS.
Wat is een collectief EMS?
Een individueel energiemanagementsysteem (EMS) is het technisch kloppend hart van het energiesysteem van ieder bedrijf. Het systeem meet continu hoeveel energie het bedrijf verbruikt en opwekt. Ook stuurt het waar nodig bij, om er zo voor te zorgen dat het energieverbruik of de opwek binnen de met de netbeheerder afgesproken grenzen blijven. Bijvoorbeeld door piekverbruik te verschuiven naar rustigere uren of door een batterij te gebruiken.
Maar zodra je als groep bedrijven wilt samenwerken, is er iets extra’s nodig: een systeem dat al die individuele EMS’en aan elkaar koppelt en ook bedrijven zonder EMS meeneemt. Dat is een collectief EMS (C-EMS). Het geeft inzicht in de energiestromen van de hele groep én kan die stromen collectief aansturen. Dat is precies wat ECAH in Amsterdam heeft gerealiseerd.
Waarom een collectief EMS?
De afgesloten collectieve CBC’s zijn nog niet geactiveerd, omdat het tot nu toe nog niet nodig was om daadwerkelijk flexibiliteit te leveren aan netbeheerder Liander. Toch heeft ECAH bewust gekozen om het C-EMS alvast te realiseren:
“Je wilt voorbereid zijn op wat er mogelijk komen gaat. Netcongestie is een toenemend risico, en energieprijzen zijn veranderlijker dan ooit. Dit systeem helpt ons om daarop te anticiperen.”
Daarnaast biedt het C-EMS met behulp van een dashboard waardevol inzicht in de individuele en collectieve energiestromen van de groep:
“Bedrijven hebben vaak geen duidelijk beeld van hun eigen energieprofiel, laat staan hoe ze zich verhouden tot de groep. Een overzichtelijk dashboard creëert veel bewustwording.”
Hoe werkt het systeem?
Ruim veertig bedrijven zijn nu aangesloten op het Energy Hub Platform, het C-EMS dat bij ECAH is gebruikt. Zes daarvan zijn ook al daadwerkelijk aanstuurbaar.
Het C-EMS is ontwikkeld door SEP, Entrnce en Firan en toegepast bij ECAH in Samenwerking met Withthegrid en ACC. Het is een voorbeeldproject van subsidieprogramma MOOI-EIGEN.
Het systeem creëert ieder kwartier een aansturingsplan voor de komende 48 uur. Dat zorgt ervoor dat de bedrijven samen binnen de afgesproken capaciteitsgrens blijven. Op basis van realtime data wordt continu gecontroleerd of er geen extra maatregelen nodig zijn om bij te sturen bij dreigende overschrijdingen.
Deelnemers regelen onderling dat er genoeg flexibiliteit beschikbaar is wanneer en tegen welke prijs ze deze willen inzetten voor de groep. Het aansturen verloopt helemaal automatisch, op basis van vooraf gedefinieerde spelregels tussen de deelnemers van de energiehub en de netbeheerder.
Bij ECAH wordt de goedkoopste flexibele optie als eerste ingezet, daarna de volgende. Net zo lang totdat het vermogen onder de grens van de netbeheerder ligt.
C-EMS in de praktijk
Het C-EMS kan slim aansturen. Het bepaalt bijvoorbeeld precies wanneer de laadpalen op het laadplein tijdelijk met minder vermogen moeten laden. Of wanneer de batterij op het laadplein het beste opgeladen of ingezet kan worden. Dat is namelijk afhankelijk van de energiebehoefte in de groep, de netbelasting en energieprijzen.
Het C-EMS van ECAH kan bovendien rekening houden met het collectieve CBC. De netbeheerder kan bij zo’n contract namelijk een dag van tevoren de vermogensgrenzen verlagen via een afroep op het GOPACS-platform.
Ideaal gezien merk je als gebruiker niets van het C-EMS. Maar je hebt via het dashboard dat meegeleverd wordt wél altijd inzicht in de historische, actuele en verwachte situatie. Niet alleen voor je eigen aansluiting, maar ook die van de groep als totaal. Je krijgt ook altijd een melding als één van je apparaten ingezet gaat worden, op basis van de door jouzelf opgegeven beschikbaarheid. Zo kan iedereen naar eigen behoefte omgaan met het C-EMS.
Sommige bedrijven bij ECAH hadden al een eigen EMS, maar anderen nog niet. Het C-EMS is zo ingericht dat het met beide situaties om kan gaan. Met bestaande EMS’en zijn koppelingen gelegd, voor andere deelnemers is via een Teleport van Withthegrid een koppeling gemaakt om meetdata te verzamelen en stuursignalen te verzenden.
Collectief EMS opzetten? Zo begin je
Het opzetten van een collectief EMS begint bij samenwerking. Vanuit die samenwerking, bijvoorbeeld in de vorm van een coöperatie, zoek je een dienstverlener die een dergelijk platform aanbiedt, kan installeren en configureren. Er zijn partijen die het dagelijks beheer ook op zich kunnen nemen, of je werkt daarvoor samen met een tweede partij.
Meestal is de procesregisseur of projectcoördinator de tussenpersoon die schakelt met de dienstverlener(s). Deze dienstverlener gaat in gesprek met de aangesloten bedrijven. Daarom is het belangrijk dat er vanaf het begin een duidelijk procesplan ligt en dat de bedrijven goed aangehaakt zijn.
Dit zijn belangrijke vragen om te stellen: Wat kunnen ze verwachten? Welke informatie is wanneer nodig? En met wie hebben ze contact?
Waar moet je op letten?
Uit de ervaringen van ECAH blijkt dat drie factoren extra belangrijk zijn voor ondernemers die ook een collectief EMS overwegen:
1. Geen impact op bedrijfsvoering
Voor ondernemers is het essentieel dat het C-EMS geen ruis veroorzaakt in de dagelijkse operatie:
“Van een goed werkend EMS moet je als bedrijf zo min mogelijk merken in je dagelijkse operatie. Het enige wat je zou moeten merken is dat je aan het eind van de maand hebt kunnen besparen op je energiekosten, omdat de collectieve energierekening door efficiënte afstemming naar beneden gaat."
2. Data-eigenaarschap en veiligheid
Bedrijven willen grip houden op hun gegevens. Bij ECAH ligt het eigenaarschap van alle data bij de coöperatie zelf, wat vertrouwen schept bij de aangesloten partijen.
3. Overweeg open source
ECAH koos bewust voor een open source-platform. Op deze manier kunnen ook andere energiehubs van de software profiteren. Daarnaast geeft het ECAH zelf ook flexibiliteit, omdat zij de vrijheid hebben om in de toekomst ook met andere leveranciers op de bestaande basisstructuur voort te bouwen.
“Uiteindelijk zijn we er allemaal bij gebaat dat we het energiesysteem slimmer maken. Als wij hier bij ECAH een goed systeem hebben ontwikkeld, willen we ook dat dit beschikbaar komt voor andere bedrijventerreinen in Nederland. We concurreren met elkaar op de producten die we produceren; niet op ons energiesysteem.”
De belangrijkste lessen van ECAH
Dit leerde ECAH bij het voorbereiden en opereren van het C-EMS:
- Zorg voor een strakke implementatieplanning: maak vooraf een duidelijke planning. Zet hierin ook welke informatie wanneer nodig is, welke aanpassingen nodig zijn (zoals het installeren van een real-time energiemeter) en wie hier binnen elk bedrijf verantwoordelijk voor is.
- Bestaande systemen integreren is complex: sommige bedrijven hadden al een eigen EMS, anderen niet. Sommigen hebben al een batterij, zonnepanelen of (slim) laadplein. Het afstemmen van al die systemen vraagt technische flexibiliteit en goede communicatie. Het helpt om al deze systemen in een vroeg stadium al goed in kaart te brengen, zodat duidelijk is wat wel en niet mogelijk is en je op tijd kunt beginnen met de integratie.
- Analyseer eerst wat nodig is om een succesvolle energiehub te realiseren voordat je een C-EMS implementeert: maak vooraf een duidelijk ontwerp van de energiehub, zoals ook in het Stappenplan beschreven staat. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat deelnemers qua energieprofiel complementair aan elkaar zijn, maar ook dat duidelijk is welke apparaten meedoen in het collectief.
Zelf aan de slag?
Ben je ondernemer en zie je kansen in collectieve energie-aansturing? Dan zijn dit de eerste stappen:
- Formuleer jullie gedeelde probleem of kans: netcongestie of hoge energiekosten raken meerdere bedrijven op een terrein. Zie je zo’n gezamenlijk probleem of juist een gedeelde kans, dan is er draagvlak.
- Organiseer een bijeenkomst: zorg dat geïnteresseerde bedrijven elkaar leren kennen en in gesprek komen. Zo kunnen jullie samen op zoek naar mogelijkheden.
- Schakel een ervaren expert in: ondernemers hebben niet altijd de tijd of expertise om dit proces te begeleiden. Zoek daarom een onafhankelijke expert of energieadviseur die ervaring heeft met collectieve systemen en de technische én organisatorische kant snapt.
Een collectief EMS is geen plug-and-play oplossing, maar met de juiste aanpak kan het de sleutel zijn tot een slimmer, flexibeler en betaalbaarder energiesysteem voor jouw bedrijventerrein!
Wil je de functionaliteiten van verschillende (collectieve en inviduele) EMS systemen met elkaar vergelijken? Bezoek dan de onafhankelijke EMS vergelijker website van TKI Urban Energy.
